Tag: ปีชวด

“ปีขาล” มีเสือเป็นเครื่องหมาย “ปีเถาะ” มีกระต่ายเป็นเครื่องหมาย “ปีมะโรง”  มีงูใหญ่เป็นเครื่องหมาย  “ปีมะเส็ง”  มีงูเล็กเป็นเครื่องหมาย “ปีมะเมีย” มีม้าเป็นเครื่องหมาย “ปีมะแม”  มีแพะเป็นเครื่องหมาย “ปีวอก” มีลิงเป็นเครื่องหมาย “ปีระกา” มีไก่เป็นเครื่องหมาย “ปีจอ” มีหมาเป็นเครื่องหมาย  “ปีกุน”  มีหมูเป็นเครื่องหมาย

อย่างไรก็ตาม การใช้สัตว์เป็นสัญลักษณ์ 12 นักษัตรนั้น มีในกลุ่มประเทศเอเชียเท่านั้น และเป็นประเทศใกล้ชิดหรือมีความสัมพันธ์กับไทย อาทิ จีน ญวน ญี่ปุ่น เกาหลี กัมพูชา ลาว ทิเบต ไทใหญ่ เป็นต้น สำหรับประเทศไทยการรับแนวคิดเรื่อง 12 นักษัตร ปรากฏหลักฐานในหลายแห่ง เริ่มตั้งแต่ตำนานการตั้งจุลศักราช กล่าวว่าเริ่มต้นใช้จุลศักราช 1 เมื่อเช้าวันอาทิตย์ ขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 ปีกุนเอกศก ตรงกับพุทธศักราช 1182 เมื่อเห็นว่าเริ่มที่ปีกุน บ่งชี้ว่าปีนักษัตรมีมาก่อนปีจุลศักราช แต่จะเริ่มเมื่อใดนั้น ยังไม่สามารถชี้เฉพาะได้อย่างชัดเจน ส่วนศิลาจารึกหลักที่ 1 ของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช กล่าวถึง “1214 สกปีมะโรง” ศิลปินแห่งชาติอย่าง “สมบัติ พลายน้อย” ตีความว่า เมื่อ พ.ศ. 1835 ไทยก็ได้ใช้ปีนักษัตรแล้ว หรืออาจมีใช้กันก่อนหน้านี้แล้วก็ได้เช่นกัน

หลักฐานน่าสนใจอีกแห่ง คือหนังสือพงศาวดารไทใหญ่ พระนิพนธ์ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ตอนหนึ่งกล่าวถึง 12 นักษัตร ว่า “ในนามสัตว์ 12 นักษัตรข้างไทยสยามนั้น น่าจะเลียนนามสัตว์ประจำองค์สาขาปีมาจากเขมรอีกต่อ  จึงไม่ใช้นามปีตามภาษาไทยเหมือนไทยใหญ่ กลับไปใช้ตามภาษาเขมร  ฝ่ายไทยใหญ่เล่าเมื่อคำนวณกาลจักรมณฑลก็ไพล่ไปเลียนนามปีและนามองคสังหรณ์อย่างไทยลาว  หาใช้นามปีของตนเองไม่  และไทยลาวน่าจะถ่ายมาจากแบบจีน อันเป็นครูเดิมอีกต่อ แต่คำจะเลือนมาอย่างไรจึงหาตรงกันแท้ไม่ เป็นแต่มีเค้ารู้ได้ว่าเลียนจีน”

เมื่อสืบค้นถึงนักษัตรจีน นักวิชาการและนักเขียนจีนล้วนบอกตรงกัน “ตอบลำบาก”  โดย “ซงเฉียวจือ” ผู้เขียนหนังสือ “โหราศาสตร์จีน 12 นักษัตรประยุกต์” บรรยายว่าจุดเริ่มต้นการใช้ 12 นักษัตรนั้นเป็นเรื่องที่ยากจะตอบ แต่คัมภีร์ที่เก่าแก่ที่สุดซึ่งกล่าวถึงเรื่อง 12 นักษัตร อย่างละเอียดและชัดเจน ปรากฏใน “คัมภีร์ลุ่นเหิง” ของ “หวางชง” สมัยตงฮั่น ในคัมภีร์นี้อธิบายความสัมพันธ์ระหว่าง 12 นักษัตร โดยใช้หลักกำเนิดและข่มกันตามกฎเบญจธาตุ ความคิดนี้สอดคล้องกับข้อเสนอของ “โจวเซี่ยวเทียน” ศาสตราจารย์จากมหาวิทยาลัยเสฉวน และคณะผู้เขียนหนังสือ  “เปิดตำนาน 12 นักษัตรจีน” ซึ่งระบุว่าจากหลักฐานและข้อมูลเท่าที่มี พอจะระบุได้ว่า คติ 12 นักษัตรเกิดขึ้นก่อนสมัยฮั่นตะวันออกแล้ว (ค.ศ. 25-220)

“เจ้าอี้” ผู้คงแก่เรียนในสมัยราชวงศ์ชิง เขียนหนังสือชื่อ “ไกหวีฉงซู” มีเนื้อหาส่วนหนึ่งว่าด้วยการตรวจสอบกำเนิดแหล่งที่มาของ 12 นักษัตร แล้วสรุปว่า 12 นักษัตรเผยแพร่มากในสมัยตงฮั่น (ราชวงศ์ฮั่นตะวันออก) ก่อนหน้านี้ไม่ค่อยมีกล่าวถึงมากนัก “ฮูหานเสีย” ประมุขของชนเผ่าซ่งหนูเป็นผู้นำเข้ามาในจงหยวน (ตงง้วน)  สมัยซีฮั่น (ราชวงศ์ฮั่นตะวันตก) เห็นได้ว่าแนวคิดของเจ้าอี้ และลู่เหิงสอดคล้องกัน กล่าวคือ มองว่า 12 นักษัตรมาจากชนเผ่าส่วนน้อยทางตอนเหนือของจีน อย่างไรก็ตาม ในคัมภีร์ลุ่นเหิงไม่ได้บอกว่าทำไมถึงได้เอาสัตว์เหล่านั้นมาใช้เป็นชื่อปี

การเรียกชื่อปีเป็น 12 นักษัตรยังมีอยู่ในจารึกภาษาโบราณของตุรกีด้วย ทำให้สันนิษฐานได้อีกว่าบางทีอาจมีกำเนิดมาจากตุรกี ซึ่งเป็น “ตาด” สาขาหนึ่ง จีนอาจได้มาจากตาด แต่ก็มีคำถามว่าในโลกมีสัตว์มากมาย ทำไมต้องเลือกสัตว์ 12 ชนิดนี้มาเป็นสัตว์ประจำแต่ละนักษัตร ในบรรดา 12 ชื่อ มีทั้งสัตว์ที่มีอยู่จริง และสัตว์ในจินตนาการอย่างมังกร คำถามนี้ สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ทรงวินิจฉัยไว้ด้วยว่า “ข้าพเจ้าเห็นว่า การที่เอารูปสัตว์ใช้เป็นเครื่องหมายแทนสิ่งอื่น มีประโยชน์ให้จำสิ่งนั้นง่าย ถ้าหากชื่อปีใช้เขียนตัวอักษรและอ่านเรียกตามภาษาที่เขียน เมื่อพ้นเขตประเทศที่ใช้ตัวอักษรและภาษานั้นออกไปถึงนานาประเทศ ซึ่งต่างประเทศใช้ตัวอักษรและภาษาอื่น ชื่อปีที่บัญญัติก็ไม่มีใครเข้าใจ ไม่เป็นประโยชน์อันใด ถ้าเอารูปสัตว์ขึ้นตั้งเป็นเครื่องหมายแทนปี เช่น เอารูปหนูเป็นเครื่องหมายปีที่ 1 เอารูปวัวเป็นเครื่องหมายปีที่ 2 ประเทศอื่นๆ จะเรียกหนูเรียกวัวตามภาษาของตนว่ากระไรก็ตาม คงได้วิธีประดิทินสิบสองนักษัตรไปใช้ได้ตรงกันกับประเทศเดิมไม่ขัดข้อง…”