ประเทศเราเหมาะกับการเพาะปลูกข้าว จึงทำให้เรามีผลผลิตของสายพันธุ์ข้าวที่หลากหลาย เช่น ข้าวหอมมะลิที่ขึ้นชื่อไปทั่วโลก พันธุ์ข้าวและประเภทของข้าวที่เรานิยมบริโภคสามารถแบ่งตามลักษณะได้เป็น 2 ประเภท คือ ข้าวเจ้า และ ข้าวเหนียว ซึ่งจะมีลักษณะคล้ายกันแต่แตกต่างกันตรงที่เนื้อแข็งภายในเมล็ด
ข้าวเจ้า (rice) เมื่อหุงสุกแล้วเมล็ดมักจะร่วนสวย สามารถแบ่งย่อยตามลักษณะสีเยื่อหุ้มเปลือกได้เป็น
- สีขาว
- ข้าวหอมมะลิ เป็นสายพันธุ์ข้าวที่มีกลิ่นหอมคล้ายใบเตย มีเมล็ดเรียวยาวสวยงาม รสชาตินุ่มหอม อร่อย สามารถปลูกได้เพียงปีละหนึ่งครั้ง
- ข้าวเสาไห้ มีเปลือกบาง จมูกเล็ก เมล็ดยาว มีความเลื่อมมัน หุงขึ้นหม้อ ทำให้ข้าวสุกร่วน ไม่แข็ง และไม่เกาะเป็นก้อน
- ข้าวหอมปทุม เป็นข้าวที่ได้มาจากการผสมสายพันธุ์ข้าวที่ศูนย์วิจัยข้าวปทุมธานี ทำให้มีความหอมนุ่มคล้ายข้าวหอมมะลิ โดยเฉพาะเมื่อเป็นข้าวใหม่ต้นฤดูจะหอมเป็นพิเศษ ซึ่งสามารถปลูกได้ตลอดทั้งปี
- สีแดง
- ข้าวมันปู ลักษณะมีเยื่อหุ้มเปลือก ข้าวเป็นสีแดงแบบสีมันปู เมื่อหุงสุกแล้วเนื้อข้าวจะเป็นสีชมพูอ่อน มีกลิ่นหอม เมล็ดนุ่มสวย
- ข้าวสังข์หยด มีเยื่อหุ้มเมล็ดสีขาวปนสีแดงจางๆจนถึงสีแดงเข้ม เพราะมีแอนโทไซยานินอยู่ในเยื่อชั้นนอก เมื่อหุงสุกจะนุ่มและเมื่อเย็นลงจะมีกลิ่นที่เป็นเอกลักษณ์
- สีเหลือง / น้ำตาลอ่อน
- ข้าวเหลืองปะทิว เป็นข้าวพื้นเมืองดั้งเดิมของอำเภอปะทิว จังหวัดชุมพร มีลักษณะเป็นเมล็ดเรียวยาวให้ผลผลิตสูง หุงขึ้นหม้อ สุกเร็ว เนื้อร่วน ไม่เกาะกันเป็นก้อนและรสชาติดี
- สีดำ
- ข้าวหอมนิลหรือข้าวสีนิล มีลักษณะเป็นเมล็ดเรียวยาว สีดำหรือสีม่วงเข้ม จาก สารแอนโทไซยานิน ชนิดเดียวกับที่พบในผลไม้ตระกูลเบอร์รี่และดอกอัญชัน เวลาหุงเสร็จจะมีสีม่วงอ่อน นุ่มฟู และมีกลิ่นหอมเป็นเอกลักษณ์
- สีม่วงเข้ม
- ข้าวไรซ์เบอร์รี่ เป็นการผสมระหว่างข้าวเจ้าหอมนิลและข้าวขาวดอกมะลิ 105 มีลักษณะเรียวยาว ผิวมันวาว มีสีม่วงเข้มคล้ายกับลูกเบอร์รี มีกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว รสชาติหอมมัน เนื้อสัมผัสเหนียวนุ่ม
ข้าวเหนียว (sticky rice หรือ glutinous rice) เมื่อหุงสุกแล้วจะมีลักษณะเนื้อสัมผัสเหนียวติดกันระหว่างเมล็ด
- ข้าวเหนียวดำหรือข้าวก่ำ เมล็ดข้าวมีสีม่วงดำและค่อนข้างแข็ง นิยมนำมาทำเป็นขนมหวาน
- ข้าวเหนียวเขี้ยวงู เป็นข้าวที่มีเม็ดเรียวยาว สีขาวและทนทานต่อโรคต่างๆ ได้ดี เมื่อนำมาหุงให้สุกเม็ดข้าวที่ได้จะเหนียวนุ่ม เรียงตัวสวย และมีกลิ่นหอมน่ารับประทาน
