“รดน้ำดำหัว” ไม่ใช่แค่ประเพณี

พอเข้าเดือนเมษาทีไร สิ่งที่เราคุ้นเคยนอกจากอากาศร้อนๆ นั่นคือการเล่นสาดน้ำ ในเทศกาลสงกรานต์ ซึ่งยังคงสร้างความสนุกสนานได้ทั้งผู้ใหญ่และเด็กๆ แต่จริงๆ แล้วในวันสงกรานต์ เรายังมีประเพณีนึงที่ยึดถือกันมาตั้งแต่โบราณ นั่นคือ ประเพณีรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ ในปัจจุบันก็ยังมีความสำคัญและเป็นสิ่งที่หลายๆ ครอบครัวยังคงปฏิบัติสืบทอดกันมารุ่นสู่รุ่น ซึ่งเด็กๆ หลายคนอาจเคยมีคำถามกับคุณพ่อ คุณแม่ว่า ทำไมต้องรดน้ำคุณตาคุณยาย ทำไมถึงมีดอกไม้ น้ำอบ น้ำปรุง ในพิธีเหล่านี้ ก่อนอื่นเรามารู้จักคำว่า “รดน้ำดำหัว” กันให้เข้าใจ เพื่ออธิบายเด็กๆ ได้ทราบกันค่ะ

“รดน้ำดำหัว” มาจากคำว่า “ดำหัว” ที่เป็นภาษาเหนือแปลว่าการรดน้ำใช้เรียกเฉพาะการรดน้ำผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ เพื่อขอขมาสิ่งที่ได้ล่วงเกินไปและขอพรปีใหม่ ซึ่งจะมีการอาบน้ำทั้งตัวและดำหัวคือสระผมด้วย

สำหรับชาวล้านนาไทย “ดำหัว” หมายถึงการสระผม แต่ในพิธีกรรมเทศกาลสงกรานต์จะหมายถึง การสะสางสิ่งอันเป็นอัปมงคลให้หมดไป จึงใช้คำว่า “ดำหัว” มาต่อท้ายคำว่า “รดน้ำ” กลายเป็นคำซ้อนว่า “รดน้ำดำหัว”

การรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่เป็นการแสดงความเคารพและความกตัญญูต่อบิดามารดา ผู้ใหญ่ และผู้มีพระคุณ ด้วยความเชื่อที่ว่า เป็นการขอขมาลาโทษ พร้อมทั้งรับคำอวยพรเพื่อเป็นสิริมงคลในชีวิต แต่ประเพณีนี้จะทรงคุณค่าหากคุณพ่อคุณแม่เป็นผู้ปลูกฝังไว้กับเด็กๆ เพราะการที่คุณพ่อคุณแม่สอนให้เด็กๆ รู้จักการรดน้ำดำหัวผู้ใหญ่ถือเป็นการสร้างความสัมพันธ์ในครอบครัว และเด็กยังได้รู้จักการเคารพผู้ใหญ่ ซึ่งถือเป็นมารยาทที่ควรปฏิบัติด้วยเช่นกัน