ข้อคิดเห็นใหม่ เศียรพระพุทธรูปขนาดใหญ่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ไม่ใช่ ‘พระศรีสรรเพชญ’

รศ.พิชญา วิเคราะห์ว่า “ความคล้ายคลึงกันดังกล่าวช่วยสนับสนุนข้อความจากพระราชพงศาวดารกรุงเก่าฉบับหลวงประเสริฐ และบันทึกของฟาน ฟลีต ว่า พระมงคลบพิตรสร้างขึ้นในรัชกาลสมเด็จพระไชยราชาธิราชด้วย พระพุทธรูปที่มีพระพักตร์ในลักษณะเดียวกันนี้น่าจะเป็นที่นิยมในช่วงครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 21 ดังมีตัวอย่างพระพุทธรูปลีลาสำริด สมบัติส่วนบุคคล และพระพุทธรูปสำริดประทับสมาธิราบ ปางมารวิชัยในระเบียงคดวัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามที่อาจเป็นรูปจำลองของพระมงคลบพิตร

น่าสังเกตว่า แม้ว่าปีที่สร้างพระพุทธรูปนายจอมเภรี พระมงคลบพิตร และพระพุทธรูปทรงเครื่องน้อยดังกล่าว จะห่างจากปีที่สร้างพระศรีสรรเพชญในระหว่าง 9-41 ปีก็ตาม แต่ก็จะเห็นว่าพระพักตร์ของพระพุทธรูปทั้ง 3 องค์กลับไม่ได้เปลี่ยนแปลงไปจากกันมากนัก…

นอกจากพระพุทธรูปที่สามารถกำหนดอายุเวลาได้จากจารึกและเอกสารทั้ง 3 องค์แล้ว ยังพบพระพุทธรูปยืนสำริด ทรงครองจีวรห่มคลุม พระหัตถ์ขวาประทานอภัย องค์หนึ่งไม่ทราบที่มาประดิษฐานในพระระเบียงคดวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม และอีกองค์ได้จากวัดบางอ้อยช้าง จังหวัดนนทบุรี ประดิษฐานในพระระเบียงคดวัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม

พระพุทธรูปทั้ง 2 องค์มีลักษณะพระพักตร์ใกล้เคียงกับพระมงคลบพิตรและพระพุทธรูปทรงเครื่องน้อยที่กล่าวถึงข้างต้น จึงน่าจะสร้างขึ้นในช่วงระยะเวลาใกล้เคียงกันราวครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 21 ซึ่งหากพระศรีสรรเพชญยังคงสภาพสมบูรณ์ก็อาจมีพระพักตร์และพุทธลักษณะใกล้เคียงกับพระพุทธรูปยืนเหล่านี้ที่อาจเป็นรูปจำลองของพระศรีสรรเพชญก็เป็นได้

อย่างไรก็ตาม ถึงแม้ว่าพระพุทธรูปบางองค์จากช่วงครึ่งหลังพุทธศตวรรษที่ 21 ที่มีพระพักตร์คล้ายคลึงดังกล่าวจะพบในหัวเมืองเหนืออย่างสุโขทัย แต่ก็ต้องไม่ลืมว่าในช่วงระยะเวลานั้นสุโขทัยได้กลายเป็นเมืองขึ้นของอยุธยาอย่างสมบูรณ์แล้ว โอกาสที่จะมีการถ่ายทอดพุทธศิลป์ระหว่างกันย่อมเกิดขึ้นได้เสมอ”

ส่วน “เศียรใหญ่” นั้น รศ.พิชญาอธิบายไว้ว่า “พระพักตร์เป็นทรงผลมะตูม พระปรางอิ่ม พระศกเป็นหนามขนุน แสดงความคมชัดและชัดลึกขององค์ประกอบพระพักตร์ที่เด่นชัดกว่าพระพุทธรูปสมัยก่อนหน้า ไม่ว่าจะเป็นเหลี่ยมพระขนงยกขึ้นเป็นสันคมไม่เป็นเส้นพระขนงแบบเดิมรับกับพระนาสิกใหญ่โด่งเป็นสันมนปลายงุ้ม พระเนตรเป็นรูปช้อย หางพระเนตรเรียวแหลมขึ้นแบบที่เรียกว่า ‘ตานกนอน’ เปลือกพระเนตรกว้าง เส้นขอบบนของพระเนตรล้อกับเหลี่ยมพระขนงที่ค่อนข้างกว้างเช่นกัน พระโอษฐ์กว้าง และแย้มพระสรวลเล็กน้อยที่มุมพระโอษฐ์”