“ละเพะโตะ” คือ ยำใบเมี่ยง หรือยำใบชา “ละเพะ” แปลว่า ชา “โตะ” แปลว่ายำ ยำใบชานี้เป็นอาหารว่างยอดนิยมของชาวพม่า ไม่ว่าไปที่ไหนในพม่าจะต้องเห็นถาดเครื่องเขินที่เรียกว่า “ละเพะอ๊ก” เป็นช่องๆ มีฝาปิดใส่เครื่องละเพะโตะวางไว้รับแขกพร้อมกับกาน้ำชาเสมอ เครื่องละเพะในถาดนั้นประกอบด้วยใบชาหมัก และถั่วทอดชนิดต่างๆ ได้แก่ ถั่วแปยี (ถั่วแปะหลอ) ถั่วกาละแบ (ถั่วลูกไก่) ถั่วปากอ้า ถั่วลิสง งาขาวคั่ว กุ้งแห้งทอด (กุ้งนี้จะทอดทั้งตัว หรือเอาไปตำให้ฟูก็ได้) กระเทียมสด กระเทียมเจียว ชิงดองซอย มะพร้าวคั่ว พริกขี้หนู และมะเขือเทศ จะมากน้อยชนิดก็แล้วแต่ ใส่แยกไว้เป็นช่องๆ เพื่อให้แขกไปใครมาเลือกหยิบกินได้ตามชอบใจ เคี้ยวไป คุยไป จิบน้ำชาไป ภาพแบบนี้เป็นภาพชินตาที่เห็นได้ทั่วไปในพม่า
นอกจากกินเป็นอาหารว่างแล้วในพิธีกรรมต่างๆของชาวพม่าก็จะขาดถาดละเพะอ๊กเสียมิได้ ละเพะแบบนี้ถือเป็นต้นตำรับจากรัฐฉานและเมืองมัณฑะเลย์
ละเพะโตะ
ส่วนผสม
ใบชาหมัก
ถั่วทอด : ถั่วแปยี ถั่วกาละแบ ถั่วปากอ้า ถั่วลิสง
กุ้งแห้งทอด งาขาวคั่ว
กระเทียมสด กระเทียมเจียว มะพร้าวคั่ว
ขิงดองซอย มะเขือเทศ พริกขี้หนู
วิธีทำ
ซอยขิง กระเทียม มะเขือเทศ พริกขี้หนู
ทอดถั่ว กุ้งแห้ง
คั่วงา มะพร้าว
เจียวกระเทียม
ผสมทุกอย่างเข้าด้วยกัน
แต่ถ้ากินกันอย่างบ้านๆนั้น ชาวพม่ามักจะนำมายำรวมกันเรียกว่า “ละเพะโตะ” เป็นละเพะแบบย่างกุ้ง แต่ก็ไม่ได้จำกัดเฉพาะเมืองนี้ เพราะนิยมกินกันทั่วทุกภาพ วิธีทำคือ นำเครื่องละเพะที่กล่าวมาข้างต้นมายำรวมกัน ตัดเอามะพร้าวคั่วออก และใส่มะเขือเทศซอยลงไปด้วย ใครที่ไม่คุ้นกับใบเมี่ยงจะใส่กะหล่ำปลีซอยลงไปผสมด้วยก็ได้ แล้วปรุงรสด้วยน้ำปลา มะนาว ใส่น้ำมันถั่วลิสงลงไปแล้วคลุกเคล้าให้เข้ากัน ปรุงให้รสกลมกล่อมทั้งรสเปรี้ยว เค็ม เผ็ด ผสานกับรสสัมผัสที่หลากหลายของเครื่องละเพะ
ต้นชานั้นเป็นพืชพื้นเมืองในพม่า ปลูกกันบนภูเขาโดยชาวปะหล่องในรัฐฉาน พม่าจึงมีใบชามากมาย นอกจากเอาชงดื่มแล้วยังนำไปหมักด้วย การหมักใบชานั้นจะนำใบชาไปนิ่ง นำมาม้วนแล้วบรรจุใส่ตะกร้าไม้ไผ่ที่มีพลาสติกรอง จากนั้นก็เอาหินทับ ให้กระบวนการหมักเป็นไปตามธรรมชาติ เพียงไม่กี่วันก็จะได้ใบชาหมัก ถ้าอยู่เมืองเหนือ การหาซื้อใบเมี่ยงหมักนั้นไม่ยาก เพราะชาวเหนือเคี้ยวเมี่ยงอยู่แล้ว แต่ชาวใต้ก็ไม่ได้ลำบากอะไรนัก เพราะเดี๋ยวนี้มีชุมชนชาวพม่าที่มาเป็นแรงงานอยู่ตามจังหวัดต่างๆมากมาย ที่ไหนมีชุมชนพม่าที่นั่นยอมมีตลาดพม่า และจะต้องมีเครื่องละเพะโตะขาย ซึ่งมีพร้อมสรรพทั้งใบชาหมัก ถั่วทอดรวมมิตร กระเทียมทอด (กระเทียมพม่านั้นเป็นกลีบใหญ่อย่างกระเทียมจีน เขาจะฝานเป็นแผ่นบางๆ เคี้ยวได้เนื้อได้หนังดี) ทุกอย่างมีขายสำเร็จรูป
Source โอชาอาเซียน สนพ.มติชน